ΈΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ – Μια ανάσα πριν το θάνατο
Ας υποθέσουμε πως δεν έχουμε φτάσει
Στο μαύρο αδιέξοδο, στην άβυσσο του νου.
Ας υποθέσουμε πως ήρθανε τα δάση
Μ’αυτοκρατορικήν εξάρτηση πρωινού
Θριάμβου, με πουλιά, με το φως τ’ουρανού
Και με τον ήλιον όπου θα τα διαπεράσει.
Αισιοδοξία(απόσπασμα)
Κ.Καρυωτάκης
Είμαστε θύματα ενός παραλογισμού. Μάρτυρες μιας μεγάλης οικολογικής καταστροφής.
Ζούμε την απόλυτη καταστροφή, δίχως να έχουμε πια δυνάμεις να αντιδράσουμε. Γιατί ποιός μπορεί να τα βάλει με τη φύση; Κανείς μας.
Τί είναι αυτό όμως που μας κάνει να φτάνουμε στη «άτη» του μυαλού μας και να πιστεύουμε πως είμαστε ανώτεροι όλων, ακόμα και της φύσης; Πιστεύω η αλαζονεία μας.
Νιώθουμε τόσο ισχυροί που πιστεύουμε πως κανείς και τίποτα δεν πρόκειται να σταθεί εμπόδιο στο δρόμο προς την καταστροφή μας.
Και φτάνει η στιγμή της «νέμεσις». Η φύση έρχεται στιγμή που εκδικείται, κι έπειτα τιμωρεί.
Ζούμε ελπίζοντας πως η γη θα μας λυπηθεί,
η φύση ολάκερη θα τα καταφέρει και εμείς για μια ακόμη φορά θα τρυπώσουμε μέσα της νιώθοντας ασφαλείς.
Πεισμώνει, πάντα πεισμώνει η φύση και γεννιέται πάλι από την αρχή.
Δε θα μας γυρέψει ευθύνες, έτσι πιστεύουμε.
Ελπίζουμε κι εμείς πως θα αναγεννηθούμε,
Ελπίζουμε πως,
όπως ο Φοίνικας μέσα από τις στάχτες του ξανά γεννιέται, έτσι κι εμείς θα βρούμε τον τρόπο να επιβιώσουμε. Μόνο που εμείς δεν έχουμε μέσα μας τη φωτιά.
Ζούμε μέσα στη φλόγα και δεν έχουμε μέσα μας ίχνος από δαύτη.
Κανείς ποτέ δε μας μίλησε, κανένας δε μας είπε,
πως μια από τις πιο φρικτές αρρώστιες της ψυχής είναι η ακόρεστη επιθυμία μας για πλούτο.
Η τιμωρία των υπευθύνων φαντάζει μικρή μπροστά στο αληθινό κακό.
Πνιγόμαστε στους καπνούς, που οι ίδιοι, μας ψέκασαν.
Όλα δυστυχώς έχουν την τιμή τους, μα σε ποιο κόσμο θα εξαργυρώσουν τη ντροπή τους; Δεν έμεινε τίποτα για κανέναν μας, ούτε πνοή στα ρουθούνια μας πια.
Εμείς.
Όχι δεν είμαστε μάρτυρες μιας καταστροφής, είμαστε μάρτυρες ενός εγκλήματος.
Όχι δεν είναι που μας θλίβει το γεγονός, είμαστε κομμάτι του και νιώθουμε φοβισμένοι.
Και τι γίνεται ο άνθρωπος έχοντας μέσα του το φόβο; Ανίσχυρος.
Είμαστε παθητικοί μάρτυρες μιας μαζικής δολοφονίας που κατά τύχη επιζήσαμε. Είμαστε τυχεροί, καθώς δεν βρεθήκαμε στο λάθος τόπο τη λάθος στιγμή.
Θύματα της μαζικής αυτής δολοφονίας, το περιβάλλον, τα ζώα, η ίδια η ζωή. Στόχος τους, η ζωή.
Πέντε ημέρες τώρα ζούμε έναν εφιάλτη. Μπροστά στα μάτια μας εξελίσσεται μια περιβαλλοντική καταστροφή που όμοια της δεν έχουμε ξανά ζήσει. Πέντε ημέρες απόγνωσης και φόβου. Πέντε ημέρες κι ακόμα να τελειώσει η ακόρεστη δίψα τους για πλούτο, αλήθεια αναρωτιέμαι.
Πώς όμως ξεκινά η ακόρεστη επιθυμία μας για πλούτο; Πάμε λίγους αιώνες πριν.
Από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Από την ύστερη ακόμα κλασική εποχή έως την πρώιμη Ελληνιστική είχε παρατηρηθεί πως κάτι περίεργο συνέβαινε στο περιβάλλον.
Σύμφωνα με τα ιστορικά γεγονότα, την περίοδο της ύστερης Ελληνιστικής εποχής, παρατηρήθηκαν και καταγράφηκαν περιοχές της Ελλάδας όπως Λακωνία, Αττική, Βοιωτία κτλ, τοπία έρημα από οικισμούς. Το φαινόμενο συνεχίστηκε και τη Ρωμαϊκή εποχή μέχρι το 300π.Χ..Τί συνέβαινε εκείνη την περίοδο δηλαδή; Προφανώς συνέβη το φαινόμενο του υπερπληθυσμού και της ακραίας εκμετάλλευσης του τοπίου κατά την περίοδο που αναφέρθηκε αρχικά. Αυτό είχε ως συνέπειες την ισορροπία του περιβάλλοντος όσο και για τους ανθρώπους. Οι μελετητές συνέδεσαν τον υπερπληθυσμό με την υπερβολική γεωργική εκμετάλλευση του τοπίου, με την οικολογική καταστροφή και διάβρωση των εδαφών που επακολούθησε. Το αποτέλεσμα ήταν η δημογραφική και πολιτιστική κατάρρευση η οποία κράτησε αιώνες, καθώς η ανάκαμψη των εδαφών χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να γίνει.
Και η ιστορία λοιπόν βλέπουμε να επαναλαμβάνεται. Ηγέτες και τότε, ηγέτες και τώρα. Με στόχο το κέρδος καταπατήθηκε στο έπακρο η γη.
Ας πάμε τώρα λίγα χρόνια πριν για μια γενική εικόνα της κατάστασης φέρνοντας ως παράδειγμα καθεστώτα ολοκληρωτισμού, καθώς φαίνεται να βιώνουμε ένα τέτοιο καθεστώς και σήμερα.
Ολοκληρωτισμός και μαζάνθρωπος
Τί είναι ο ολοκληρωτισμός και τι σχέση έχει με όλα αυτά που βιώνουμε σήμερα;.
Hanna Arendt
Εβραϊκής καταγωγής Γερμανοαμερικανίδα φιλόσοφος και πολιτικός. Έγινε γνωστή για θέματα όπως ο ολοκληρωτισμός και την εξουσία που επηρεάζει και κατευθύνει τη μάζα.
Σύμφωνα λοιπόν με την Hanna Arendt και τη μελέτη της «Το ολοκληρωτικό σύστημα» ο άνθρωπος αποτελεί θύμα μιας βιομηχανικής και καπιταλιστικής κοινωνίας. Σε μια τέτοια κοινωνία κυριαρχεί η υπερκατανάλωση αγαθών και άχρηστων προϊόντων όπου βασιλεύει η ανάγκη των ανθρώπων για όλο και περισσότερα τέτοια προϊόντα. Ο άνθρωπος μοιάζει να είναι μια μηχανή που καταβροχθίζει ασταμάτητα ο,τι παράγει η κοινωνία, με στόχο την κατανάλωση.
Και τί παράγει μια κοινωνία σήμερα; Τα πάντα. Στη παρούσα φάση παράγει οικόπεδα.
Η κατάσταση λοιπόν, κατά τη μελέτη μπορεί να ξεφύγει τόσο ώστε ακόμα και πολιτισμικά αντικείμενα να μετατρέπονται σε καταναλωτικά αγαθά σαν να είναι απλά αγαθά που πρέπει να καταναλωθούν όπως είναι οι φυσικές μας ανάγκες. Η κουλτούρα μας φτάνει ακόμα και σε σημείο να απειλείται με αφανισμό αφού η κοινωνία παράγει διαρκώς στοχεύοντας πάντα την κατανάλωση.
Ο «μαζάνθρωπος» λοιπόν είναι θύμα του ολοκληρωτισμού, όπου σε ένα τέτοιο καθεστώς ο άνθρωπος παύει να είναι ελεύθερος, λογοκρίνεται και η ιδιωτική του ζωή παύει να υφίσταται καθώς γίνεται θύμα της εμπορευματοποιημένης μαζικής κοινωνίας(όπου ελέγχεται) η οποία διαβρώνει την παραδοσιακή και χάνει σταδιακά τις αξίες της.
Όλοι μας γνωρίζουμε τί είναι αξία.
Ποιες είναι οι αξίες μας; Μήπως τελικά έχουμε ξεχάσει; Δυστυχώς η ζωή μας σήμερα δείχνει πως ναι. Οι αξίες μας σήμερα έχουν σχέση με την τσέπη του καθενός και δε θυμίζουν σε τίποτα το ηθικό κομμάτι του εαυτού μας.
Τί ανθίζει σε τέτοιες σάπιες κοινωνίες απογυμνωμένες από ανθρώπινες αξίες και ήθος; Το έγκλημα.
Βασικό κίνητρο ενός εγκλήματος συντριπτικά είναι το οικονομικό. Οι άνθρωποι εγκληματούν είτε για μια κληρονομιά είτε για λίγα χρήματα. Σε μεγαλύτερο βαθμό για εκμετάλλευση ανθρώπων και περιουσίας.
Στη προκειμένη περίπτωση μιλάμε για συγκεκριμένο είδος κληρονομιάς και περιουσίας που δεν είναι άλλη από τη Γη. Δεν φαίνεται άμεσα ο τρόπος που λειτουργεί( μεθοδικά πάντα) μια τέτοια εγκληματική οργάνωση, καθώς είναι καλυμμένη από παντού και κυρίως από την εκάστοτε κυβέρνηση των κρατών.
Οι φυσικοί πόροι ενός κράτους τείνουν να εξαλειφθούν μαζί τους και η οικονομία. Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που δεν πρόκειται να μείνει χωρίς λύση από τους αρμόδιους και ανώτερους ιεραρχικά στη λίστα της οργάνωσης. Έτσι λοιπόν φθάνουμε στο έγκλημα.
Το έγκλημα που γίνεται ενάντια στη φύση και την ανθρωπότητα έχει βαθιές ρίζες. Είναι κάτι που δεν μπορεί εύκολα να αναλυθεί. Σαν την Λερναία Ύδρα φυτρώνουν από παντού κεφάλια και δεν ξέρουμε από που να φυλαχτούμε. Μας σοκάρει το γεγονός, γνωρίζουμε το γεγονός, έχουμε φωνή, μα «σωπαίνουμε» δυστυχώς στην πράξη.
Τί σχέση έχουν όμως όλα τα παραπάνω με το έγκλημα, τις πυρκαγιές, τη γη, τη φύση και την ανθρωπότητα;
Όλο αυτό που συμβαίνει είναι ένα έγκλημα, και μάλιστα οργανωμένο. Θα θυμίσω το τραγούδι του Τζίμη Πανούση «καίω τα δέντρα χτίζω μεζονέτες, θα κάνω τα παιδιά μου μαριονέτες…»
Πόσο δίκιο είχε ο Πανούσης, καθώς όπως φαίνεται είχε αντιληφθεί από πολύ νωρίς τι συνέβαινε και θέλησε με το δικό του ξεχωριστό τρόπο να το πει.
Και έρχεται η ώρα που το προϊόν είναι έτοιμο προς πώληση, και φτάνουμε λοιπόν στους υποψήφιους αγοραστές των παράνομων αυτών προϊόντων(καθώς παράγονται με παράνομους τρόπους, π.χ. πυρκαγιές-οικόπεδα). Για να φτάσουμε όμως μέχρι εκεί, κάποιοι ενέργησαν σοφά ώστε να προετοιμάσουν το έδαφος για τους υποψήφιους αγοραστές τους.
Η ανάγκη της υπερκατανάλωσης και της ανάγκης για όλο και περισσότερα υλικά αγαθά οδηγούν τους ανθρώπους στον παραλογισμό. Μιλήσαμε πιο πάνω για αυτό. Ο «μαζάνθρωπος» είναι η μαριονέτα των «λίγων» που ποντάρουν πάνω του με σκοπό το κέρδος. Θα λεγε κανείς «μα καλά δεν γνωρίζουν τις συνέπειες των πράξεων τους; Δε φοβούνται την τεράστια οικολογική καταστροφή; Την οργή της φύσης; Καθώς είναι γνωστό πως η φύση εκδικείται. Μα όλα για το χρήμα;» Όχι, δεν τις γνωρίζουν προφανώς τις συνέπειες γιατί ζουν για το τώρα, καθώς οι ίδιοι τους είναι σκλάβοι του χρήματος.
Λίγα χρόνια πριν.
Λίγα χρόνια πριν μιλούσαμε για τις συνέπειες της μόλυνσης του περιβάλλοντος. Συνήθως αυτή η συζήτηση γινόταν με αφορμή κάποιες εκθέσεις στο σχολείο. Λίγες συζητήσεις εδώ και εκεί, και κάποιοι «ψαγμένοι» τύποι έκαναν κάποιες κουβέντες και μετέφεραν λόγια επιστημόνων. Τότε γνωστό ήταν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» και η «τρύπα του όζοντος». Η αλήθεια είναι ότι τέτοιες κουβέντες θαρρώ μας τρομοκρατούσαν κάπως. Τουλάχιστον εμένα σαν παιδί που ήμουν τότε, με γέμιζαν ανασφάλειες και φόβους κάτι τέτοιες συζητήσεις μεταξύ μεγάλων. Έπειτα ήρθε η ανακύκλωση. Ναι, μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα η ανακύκλωση πλαστικών μπουκαλιών, μπαταριών και χαρτιού. Το αίσθημα του μικρού διασώστη μπήκε στο αίμα μου. Ένα βήμα κάθε φορά, λίγο λίγο και ο πλανήτης θα σωζόταν. Το σημαντικότερο; Συνέβαλλα κι εγώ σ’αυτό. Ήμουν μια μικρή ηρωίδα. Ποιος δεν ένιωσε σπουδαίος κάνοντας μια τέτοια καλή πράξη; Όλοι μας. Τόσο πολύ μας μετάγγισαν το μικρόβιο της ενσυναίσθησης(καθώς συμπάσχαμε ψυχολογικά με το περιβάλλον που υπέφερε) και του αλτρουισμού. Τόσο πολύ που τα εργοστάσια παράλληλα πληθαίναν, οι εταιρίες και πολυεθνικές γινόντουσαν κολοσσοί, η τεχνολογία χτυπούσε κόκκινο, οι βιομηχανίες και η ανοικοδόμηση στο ζενίθ.
Τόσο μεγάλη η ειρωνεία, τόσο το ψέμα.
Μα πραγματικά, πείτε μου, δεν σας θυμίζει ο ρόλος αυτός που μας ανέθεσαν το ρόλο του στρατιώτη;
-Εμπρός στρατιώτες! Καθαρίστε το «κτήνος» της τεχνολογίας και της ανάπτυξης από τα παράσιτα!
Μα καλά, αυτό δεν κάνουν και οι εγκληματικές οργανώσεις;
Στρατολογούν και εκπαιδεύουν.
Στο σήμερα.
Η πυρκαγιά ξεκίνησε λίγες ημέρες πριν, κι ακόμα καίει. Η μισή χώρα παραδομένη στις φλόγες και άνθρωποι σε απόγνωση θυμίζουν τα γεγονότα στο Μάτι τρία χρόνια πριν. Τέσσερις μέρες και κανείς από τους αρμόδιους δεν ανέλαβε καμιά πρωτοβουλία και ευθύνη. Σύγχρονοι ήρωες οι πυροσβέστες, που δίνουν τη μάχη τους με θάρρος και επιμονή.
Πού είναι η πολιτική προστασία; Πού είναι οι αρμόδιοι; Πού είναι ο Πρωθυπουργός της χώρας; Όλοι τους απουσιάζουν. Παρόντες οι αφανείς ήρωες, οι πυροσβέστες μας και οι απλοί πολίτες που τρέχουν να σώσουν ο,τι μπορούν από τα σπίτια τους. Όλα δυστυχώς ξεκίνησαν απίστευτα γρήγορα, η φωτιά βλέπετε είναι ένα από τα στοιχεία της φύσης που επεκτείνεται γρήγορα και δεν κάνει διακρίσεις.
Όλα ξεκίνησαν μέσα σε μια στιγμή κι ο στόχος τους τυχαία αθώα θύματα όπως είναι τα ζώα και ολόκληρο το οικοσύστημα. Οι κλιματικές αλλαγές και το μέγεθος της οικολογικής καταστροφής είναι τεράστια και οι συνέπειες θα μας «χτυπούν» για χρόνια. Ένοχοι όσοι συμμετείχαν σε αυτό το έγκλημα.
Ένα μόνο θα πω.
Στις μαζικές δολοφονίες ο δράστης στο τέλος συνήθως αυτοκτονεί.
Στο οργανωμένο έγκλημα κάποιος πάντα την «πληρώνει».
Πηγή λογοτεχνικού κειμένου: : Γράμματα ΙΙ, Νεοελληνική Φιλολογία(190ς&20ος αιώνας), Ανθολόγιο Νεοελληνικών Λογοτεχνικών Κειμένων, Πάτρα 2008
Βιβλιογραφία: Ι.Βούρτσης κ.α.,Η έννοια του Πολιτισμού, Όψεις του Ελληνικού Πολιτισμού, Πάτρα 1999
Αρθρογράφος: Ρεα Καλογερογιάννη
