Οι δράκοι υπάρχουν και ζουν μέσα μας;
Οι δράκοι υπάρχουν και ζουν μέσα μας.
«Μη φεύγεις θηρίο
Θηρίο με τα σιδερένια δόντια
Θα σου φτιάξω ένα ξύλινο σπίτι
Θα σου δώσω ένα λαγήνι
Θα σου δώσω κι ένα κοντάρι
Θα σου δώσω κι άλλο αίμα να παίζεις»
Μίλτος Σαχτούρης
Δεν είναι λίγες οι φορές που αισθανθήκαμε φόβο για αυτά που σκεφτόμαστε. Μέσα μας συχνά φωλιάζουν σκέψεις θανάτου, κακού και εκδίκησης. Άπειρες φορές νοιώσαμε μειoνεκτικά και κατώτεροι από τους άλλους. Τί είναι εκείνο που μας κάνει να αδυνατούμε να ελέγξουμε τις κακές μας σκέψεις και τα συναισθήματα; Τί είναι εκείνο που οπλίζει το μέσα μας και γίνεται σκέψη και έπειτα πράξη; Όταν μέσα μας κρύβουμε απίστευτο θυμό, κι έπειτα τον «αδειάζουμε» κι όποιον πάρει ο χάρος, τί πραγματικά συμβαίνει στον εαυτό μας;
Σύμφωνα με έναν συλλογισμό του Πλάτωνα, όλα έχουν να κάνουν με τη ψυχή. Η ψυχή κατά τον Πλάτωνα αποτελείται από τρία μέρη. Τα δυο μέρη της ψυχής είναι εκείνα που ευθύνονται για τί θέλουμε και τί όχι ταυτόχρονα. Δεν γνωρίζουμε τί είναι καλό για μας και τί όχι και δεν μπορούμε να αποφασίσουμε. Το τρίτο μέρος είναι και εκείνο που θα μας απασχολήσει και είναι αυτό από το οποίο πηγάζει ο θυμός και ο Πλάτων το ονομάζει «θυμοειδές». Τα τρία παραπάνω μέρη της ψυχής είναι κι εκείνα από τα οποία κατά τον Πλάτωνα πηγάζουν τα κίνητρα των ανθρώπων.
Αίσθημα κατωτερότητας.
Με βάση την άποψη του Adler, μαθητή και συνεργάτη του Freud, ο άνθρωπος γεννιέται με το αίσθημα της κατωτερότητας. Ο άνθρωπος γίνεται μισάνθρωπος όταν αισθάνεται κατώτερος από τους άλλους. Η αίσθηση του «λίγου» είναι μια αίσθηση που γεννά ζήλεια και άσχημα συναισθήματα απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Σύμφωνα λοιπόν με τον Adler το αίσθημα αυτό της κατωτερότητας κάποιες φορές μπορεί να λειτουργήσει θετικά και κάποιες αρνητικά στη ζωή μας. Στη περίπτωση που λειτουργεί θετικά όλα μοιάζουν ιδανικά, καθώς η αυτοβελτίωση μπαίνει ως πρωταρχικός στόχος στη ζωή μας. Προσπαθούμε με τις δικές μας δυνάμεις να πράττουμε όμορφα πράγματα. Βελτιωνόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο έχοντας βέβαια και την ικανοποίηση πως τα καταφέραμε πολύ καλύτερα από τους άλλους.
Πάμε όμως και στην περίπτωση που λειτουργεί αρνητικά όλο αυτό. Ο άνθρωπος έχοντας πια ακολουθήσει το λάθος δρόμο, σε καμιά περίπτωση δεν προσπαθεί να αυτοβελτιωθεί και στρέφεται απλά στην άχρηστη πλευρά του εαυτού του. Μαραζώνει παρέα με τις σκέψεις του και γίνεται μισάνθρωπος. Στην προσπάθειά του να ξεπεράσει τους άλλους «μολύνεται» με ζήλεια και οργή, και με άδικους και ύπουλους τρόπους προσπαθεί να αναδειχτεί. Ξεσπάει στην οικογένειά του, καθώς είναι και οι μόνοι που τον ανέχονται και συμπεριφέρεται παράλογα. Όταν αποκτήσει κάποια στιγμή την ψευδαίσθηση της υπεροχής τότε συμπεριφέρεται όπως προστάζει η λογική του και εκτός του οικογενειακού του περιβάλλοντος.
Συνοψίζοντας λοιπόν βλέπουμε πως αυτό το αίσθημα κατωτερότητας γεννά πολλά ανάμεικτα συναισθήματα. Γεννά μαζί του τον πρώτο μας «δράκο» που πολλές φορές παραμένει και ο μοναδικός στη ζωή μας.
Ο «εκ γενετής εγκληματίας»
Συνεχίζουμε με μια άλλη θεωρία την οποία συναντάμε σε έναν ακόμη σπουδαίο επιστήμονα και μελετητή. Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο και ιατρό Cesare Lobroso (19ο αι.) ο άνθρωπος γεννιέται εγκληματίας και μάλιστα έχει κάποια συγκεκριμένα ανατομικά χαρακτηριστικά που τον κάνουν να ξεχωρίζει. Τα χαρακτηριστικά αυτά τα ονόμασε «στίγματα». Κατά τον ανθρωπολόγο ο «εκ γενετής εγκληματίας» έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσώπου τα οποία μπορούν να τον κατατάσσουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες εγκληματιών. Για τον Lobroso μέτωπα, αυτιά, μύτες και πηγούνια χαρακτήριζαν το ποιόν ενός ανθρώπου, και αν και υπήρξε ο θεμελιωτής του profiling στην εγκληματολογία, οι θεωρίες του στη συνέχεια απορρίφθηκαν από μεταγενέστερους επιστήμονες. Σε αυτήν εδώ λοιπόν τη θεωρία συναντάμε μια κάπως διαφορετική άποψη από τον Adler. Ο Lobroso ουσιαστικά εδώ μας λέει πως ή θα γεννηθείς Άνθρωπος ή εγκληματίας, σε καμιά περίπτωση δεν μπορείς να αλλάξεις, κανένα αίσθημα κατωτερότητας δε μπορεί να καθορίσει την πορεία της ζωής σου.
Σε έναν εγκληματία υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά όπου ένα έμπειρο μάτι μπορεί να παρατηρήσει. Μπορεί να μην είναι η μεγάλη μύτη ή το τεράστιο μέτωπο, όμως τα μάτια, ναι, τα μάτια δεν λένε ποτέ ψέματα. Άπειρες φορές αντικρίσαμε ένα ψυχρό βλέμμα, και «παγώσαμε». Ένα τρομαχτικό βλέμμα κρυμμένο πίσω από ένα όμορφο και συμπαθέστατο πρόσωπο που σε καμιά περίπτωση δεν θύμιζε εγκληματία.
Τότε έρχεται η στιγμή της αποκάλυψης, και όλοι μας τότε φέρνουμε στο νου εκείνο το βλέμμα που αρχικά μας τρόμαξε, μα έπειτα το ξεχάσαμε. Πόσα τέτοια βλέμματα αντικρίζουμε ακόμη και μέσα στα σπίτια μας, μα κλείνουμε τα μάτια και αδιαφορούμε μέχρι να συμβεί το κακό.
Τί είναι όμως εκείνο που κάνει τα μάτια να προδίδουν το κακό που κρύβουμε μέσα μας; Είναι οι ιδιότητά τους. Τα μάτια είναι ο καθρέπτης της ψυχής μας. Στη ψυχή κατά τον Πλάτωνα βρίσκεται ο θυμός. Η ψυχή είναι η κατοικία του «δράκου» μας.
Γεννιέται τελικά ο άνθρωπος εγκληματίας ή όχι; Οι μεταγενέστερες θεωρίες απέδειξαν το αντίθετο. Θα συμφωνήσω, ο άνθρωπος δε γεννιέται εγκληματίας, αυτό που γεννιέται απλά μαζί του είναι ο «δράκος» του, που ίσως να είναι και η αιτία που υπάρχει αυτή η σύγχυση απόψεων. Ένας «δράκος» λοιπόν ευθύνεται για το κακό αυτό που συμβαίνει στον κόσμο, ο «δράκος» του καθενός μας. Τα κόμπλεξ μας. Θα συμφωνήσω με την άποψη του Adler. Πιστεύω στο καλό και σίγουρα πιστεύω πως μεγάλο ποσοστό ανθρώπων στρέφονται στη θετική πλευρά του εαυτού τους πράττοντας όμορφα πράγματα.
Οι «δράκοι».
Γιατί τον ονομάζω «δράκο»; Ίσως και να είμαι η μοναδική στον κόσμο που το κάνω. Ο λόγος είναι ο εξής. Ένας δράκος μπορεί να είναι ο ήρωας ενός παραμυθιού, μπορεί όμως να είναι και ο κακός της υπόθεσης. Είναι ένα χαριτωμένο πλασματάκι που πολλές φορές προκαλεί τη συμπάθειά μας. Μπορεί εύκολα να σώσει μια πριγκίπισσα από την κακιά μητριά της, καθώς η φύση τον προίκισε με δυνάμεις όπως τα φτερά και το «φλόγιστρο» στο στόμα. Κάποιες σπάνιες φορές τον συναντάμε να βγάζει τον κακό του χαρακτήρα καθώς είναι στη φύση του να δείχνει επιβλητικός και αήττητος, μα έπειτα καταλήγει στην καλή πλευρά του εαυτού του, η οποία βασίζεται στη θέληση, στην ευαισθησία του και την καλή του καρδιά. Ναι η δράκοι έχουν καρδιά και ψυχή, καθώς υπάρχουν και δε ζουν μόνο στα παραμύθια αλλά και μέσα μας. Συνεπώς το πως θα εξελιχθεί ο δράκος του καθενός είναι στο χέρι μας, καθώς είναι κομμάτι του εαυτού μας. Θα τον μεγαλώσουμε σωστά; Θα τον ταϊζουμε σωστά; Θα τον κρατάμε ήρεμο; Όλα εξαρτώνται από τον ξενιστή, δηλαδή εμάς. Κάποιες φορές επιδρά και το περιβάλλον ή μάλλον σίγουρα επιδρά, καθώς είναι βασικός παράγοντας για την ψυχολογία του ατόμου. Του ξενιστή.
Φορτωνόμαστε συχνά στενοχώριες και προβλήματα, καθώς επίσης και επιπλέον ευθύνες. Συνήθως δε μας αφορούν όμως οι «άλλοι» έχουν τον τρόπο να σε κάνουν μέρος των προβλημάτων τους. Σε κατηγορούν και θέλουν να σε «στριμώχνουν» σε καλούπια. Άπειρες φορές συμβαίνει. Υπάρχουν άνθρωποι που βιώνουν απίστευτα πράγματα, κακοποιήσεις και ξυλοδαρμούς μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Μεγαλώνουν μ’αυτά και μαζί και οι δράκοι τους, και έπειτα γίνονται και οι ίδιοι σαδιστές και απάνθρωποι. Οι συνθήκες μοιάζουν τόσο ιδανικές ώστε ξυπνούν τα αρχέγονα ένστικτα του κι εκείνος τότε θεριεύει και ξεπηδά από μέσα του οτιδήποτε άγριο και κακό . Γίνεται κακός και ύπουλος, γιατί δυστυχώς δε βρέθηκε καμιά πριγκίπισσα να τον σαγηνεύσει. Γίνεται μοχθηρός και τον καταλαμβάνει η «άτη», όπως πολύ σωστά έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες. Τυφλώνεται ο νους του και παίρνουν τα μυαλά του αέρα. Η δύναμή του όλο και μεγαλώνει και τότε γίνεται τόσο ισχυρός που σπέρνει γύρω του το κακό. Το μόνο αγαθό που στερείται, και είναι ίσως η «τίσις»(η τιμωρία του) είναι η ελευθερία του, και αυτό είναι που τον πονά και βγάζει ακόμα μεγαλύτερη οργή. Η τιμωρία του είναι να ζει και να επιβιώνει μέσα σε ένα ξενιστή, στερείται την ανεξαρτησία του. Όσο μικρότερος ο χώρος, τόσο μεγαλύτερο το κακό. Ξεσπάει και οπλίζει το χέρι του ξενιστή του. Γιατί ένιωσε φόβο, βίωσε τον πόνο και έγινε μισάνθρωπος.
Και φθάνουμε λοιπόν στο σημείο που κανείς δε μπορεί να εξηγήσει. Ένα έγκλημα και ένας δράστης που είναι υπεράνω υποψίας. Γιατί; Τί ήταν αυτό που όπλισε το χέρι του. Γιατί σκότωσε τη σύζυγο, το παιδί, τον αδελφό του; Τα άπειρα γιατί που ταλανίζουν έπειτα την κοινή γνώμη και γίνονται θέμα συζήτησης για μέρες ολόκληρες. Αν ήταν τόσο εύκολο να εξηγήσουμε το γιατί, δεν θα υπήρχε η επιστήμη της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής. Ποιές συνθήκες; Αυτό είναι ένα ερώτημα που έρχεται να απασχολήσει τώρα τους ειδικούς.
Όταν πια γίνεται γνωστό το ψυχολογικό του προφίλ «πιάνουμε» τον εαυτό μας να νιώθει κάποιες φορές οίκτο για έναν δράστη εγκλήματος. Υπήρξε θύμα στο παρελθόν κι αυτό δικαιολογεί, λανθασμένα βέβαια, την πράξη του. Όχι, κανένα τέτοιο βιογραφικό δε μπορεί να αναιρέσει ένα κακό. Σύμφωνα με τον Adler θα μπορούσε να τιθασεύσει τον δράκο του, αρκεί να το προσπαθούσε. Τη ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου τη γνωρίζει έστω και ένας πέρα από τον ίδιο. Αυτός ο ένας μπορεί να είναι η μητέρα ή ο-η σύζυγος. Έστω και ένας μπορεί να βοηθήσει με τη συμβολή ενός ειδικού να καταπραϋνει τον πόνο και την οργή ενός επικίνδυνου ανθρώπου. Δυστυχώς κλείνουμε τα μάτια και μας κυριεύει το συναίσθημα με αποτέλεσμα να χάνονται ζωές.
Aρθρογράφος: Ρέα Καλογερογιάννη
Πηγή λογοτεχνικού κειμένου: Γράμματα ΙΙ, Νεοελληνική Φιλολογία(190ς&20ος αιώνας), Ανθολόγιο Νεοελληνικών Λογοτεχνικών Κειμένων, Πάτρα 2008
Βιβλιογραφία: Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: από την αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, Πάτρα 2000
!!!!